ALO, HAKKIMDA AÇILMIŞ BİR DAVA VAR MI?

İster SMS'le cebinize gelsin, ister bilinmeyen numaralar servislerini arayın. 'Adalet pazarında' alternatif çeşitli... 

Nedense bu tür hizmetler uçaklarda acil durumlarda yapılması gerekenleri gösteren o kartları hatırlatıyor bana. Kesif bir dinginlikle oksijen maskesini takan kadınlar, gömlek cebindeki kalemi usulca çıkarıp yere eğilen erkekler ve çocuklar gibi şen bir biçimde şişme kaydıraktan uçağı boşaltan insanlar...

Burada da biri çıkmış, mutlu mutlu gülümseyerek diyor ki “Hakkınızda açılan davaları bilmek istemez misiniz?”

İlk adım 1998’de atılmıştı; yargı alanında teknolojinin nimetlerinden faydalanmayı hedefleyen Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) 2000’lerin başında şeklini şemalini buldu. Dönemin Adalet Bakanı Hikmet Sami Türk, mahkemelerle kamu kurum ve kuruluşları arasında bağlantı sağlanacağından UYAP sayesinde yargının yüzde 50 oranında hızlanacağını söylemişti. Bu yüzde 50 hedefi tutturuldu mu, ayrı bir tartışma mevzuu. Fakat UYAP serpildi, büyüdü ve hakikaten çok acayip bir veritabanına sahip oldu. 

Yargı tüketicisi vatandaş

Bilmem farkında mısınız? UYAP kapsamında vatandaş olarak internet vasıtasıyla edinebileceğiniz adli malumatın bir kısmını, 2008’den beri SMS yoluyla doğrudan ‘cepten’ alabiliyorsunuz. Bayağı TC kimlik numaranızı yazıp 4060’a attığınızda neyse haliniz cebinizde çıkıyor. Bilumum takip işlemini de buradan yürütmek mümkün. Slogan da şahane: ‘Tatsız sürprizlerle karşılaşmayın’. Belli mi olur, belki de hakkınızda açılmış bir dava var ve siz bihaber yaşamaktasınız. Aman ha...

Geçen hafta bir televizyon reklamı vasıtasıyla fark ettim ki, biz vatandaşları ‘tatsız sürprizlerden’ korumak isteyen hizmetin çapı daha da büyümüş. Bilinmeyen numaralar servisi veren özel şirketlerden biri olan 118 80 de UYAP’la işbirliği yapmış. Hakkınızda bir dava dosyası ya da icra takibi olup olmadığını, varsa hangi mahkemede ya da icra dairesinde görüldüğünü, dava tarihini, vesair bilgiyi buradan edinmek mümkün olacakmış. 12 Şubat’ta yürürlüğe giren anlaşmaya imza atan iki bilinmeyen numara şirketi daha var. Onların reklamları da televizyonlarda dönüyorsa, belli ki ben denk gelmedim.

Fikrini sorduğum BN Telekom (118 80) Operasyon Direktörü Erkul Sarı, hizmetin çok rağbet gördüğünü, bilhassa adliyelere uzak ve kırsal bölgelerde yaşayanlardan teşekkür aldıklarını söylüyor.

Kâğıt bürokrasisinin azalmasında, insanlığın ulaştığı bilgi birikiminin yargı sisteminde vatandaş lehine kullanılmasında hiçbir tuhaflık yok. Bilakis faydalı bir kamu hizmeti olabilir. Fakat özel şirketlerin de kâr görerek ‘adalet pazarına’ girişi birkaç açıdan kafa kurcalayıcı. Öncelikle bu, vatandaşı ‘yargı tüketicisi’ konumuna oturtan özeleştirilmiş yargı hizmetlerinin öncülü sayılabilir mi? İkincisi yargının böyle ‘gündelikleşmesinde’, artan tutukluluk oranlarının ve ‘tatsız sürprizle’ karşılaşma ihtimalinin yükselmesi sayılabilir mi? 

Olağan şüpheliler

Aynı esnada başka bir kare... Bir cuma akşamı 30 kadar insan toplanmış gözaltına alınırken hangi aşamada neye itiraz edebileceğini, avukatını ne zaman çağırabileceğini, neyi imzalarken neye dikkat etmesi gerektiğini velhasıl haklarını dinliyor. Dinleyiciler arasında gazetecilerin oranı yüksek olduğundan Avukat Taylan Tanay’a en fazla soru konut araması başlığından geliyor. Mesela sabah 05.00’te gelen polise “Bir dakika pijamamı çıkaracağım” denebilir mi? Mesela mektuplar, diyelim şiirlerin, hikâyelerin yazılı olduğu defterler ne kadar özeldir?

Çağdaş Hukukçular Derneği bir süredir ismini ‘Olağan Şüpheliler’ koydukları bir eğitim veriyor. Tanay, toplu olarak avukatlara, doktorlara, çeşitli BDP teşkilatlarına eğitim verdikleri gibi, ‘tatsız bir sürprizle’ karşılaşmaktan endişe edenlerin bireysel başvurularından da söz ediyor.

İşte bunların hepsini toplayıp bir arada bakmak lazım. Oradan ne görünüyor?