TARİHİ CASUS TAKASI

ABD ve Rusya, ilişkilerdeki bahar havasını bozmamak için casusluk skandalına Soğuk Savaş'tan bu yana en büyük casus takasıyla son noktayı koydu. ABD'nin casusluktan suçlu bulduğu 10 kişi ile Rusya'nın Batılı istihbaratlara çalışmakla mahkûm ettiği dört Rus Viyana havaalanında takas edildi

Rusya ile ABD arasında tam da ilişkileri yeni bir formata sokma süreci işlerken patlayan casus skandalının yarattığı sarsıntıyı gidermek için Soğuk Savaş’tan beri en büyük casus takası gerçekleştirildi. ABD’nin Rusya hesabına casusluk suçlamasıyla 27 Haziran’da tutukladığı 10 kişi ile Rusya’nın Batılı istihbaratlar adına çalışmaktan hapse tıktığı dört Rus vatandaşı dün Soğuk Savuş döneminde casusluk entrikalarının merkezine dönüşmüş olan Viyana’da takas edildi.

Avusturya’nın başkenti dün tarihi bir olaya tanıklık etti. Önceki gün New York’ta çıkarıldıkları mahkeme tarafından Rus Dış İstihbarat Servisi (SVR) adına casusluktan suçlu bulunan 10 kişi, La Guardia Havaalanı’ndan kalkan Vision Havayolları’na ait Boeing 767-200 tipi uçakla Viyana’ya gönderildi. Diğer tarafta ise Rus Devlet Başkanı Dmitri Medvedev gece yarısı biri Britanya, üçü de ABD hesabına çalışan dört casusu affeden kararnameyi imzaladı. Ardından dört casus, Rus Acil Durumlar Bakanlığı’na ait Yakovlev Yak-42 adlı uçakla Viyana’ya postalandı.

Amaç ilişkileri kurtarmak

Amerikan uçağı Viyana Havaalanı’nda Rus uçağının hemen yanına park etti. Takas sırasında iki uçağın ana kapıları, özellikle yarı çıplak fotoğrafları ve aşk hikâyeleriyle günlerce gazetelerin mansetlerini işgal etmiş Rus casusu Anna Chapman’ı görüntülemek için havaalanına üşüşen gazetecilerden saklandı. İki uçak arasında gidip gelen küçük bir minibüsle gerçekleştirilen takas 90 dakika sürdü. Önce Rus uçağı, 10 dakika sonra ABD uçağı havalandı. Amerikan uçağı önce Londra’ya uğrarken, Ruslar Moskova’ya döndü.

Rusya’nın iade ettiği casusların kimlikleri Aleksander Zaporozhski, Gennadi Vasilenko, Sergey Skripal ve İgor Sutyagin olarak verildi. Beyaz Saray yetkilileri, sağlık durumu bozulmuş dört eski casusa serbest bırakılmadan önce suçlu olduklarını kabul ettiklerini beyan eden bir yazı imzalatıldığını kaydetti.

ABD ise şu 10 ismi teslim ettti: Anna Chapman, Mikhail Semenko, Vladimir Guryev, Lydia Guryev, Andrey Bezrukov, Elena Vavilova Mikhail Vasenkov, Mikhail Kutsik, Natalia Pereverzeva ve Peru doğumlu Vicky Pelaez. Pelaez’in avukatı, Rusya’nın müvekkiline aylık 2 bin dolar ve Moskova’da ücretsiz konut vaat ettiğini ama Rusya’dan ayrılmasına izin verilmeyeceğini aktardı.

ABD Adalet Bakanı Eric Holder takası “Amerikan çıkarları açısından başarılı bir sonuç” diye değerlendirirken, Dışişleri Sözcüsü Mark Toner, “10 casusu daha fazla tutmanın ulusal güvenliğimize faydası yok” açıklaması yaptı. Rus Dışişleri de takasın ilişkilerin geliştirilmesine katkı sağlamak amacıyla yapıldığını belirtti. Yüksek düzeyli son takas, Amerikalı gazeteci Nicholas Daniloff’un New York’ta tutuklanan Rus istihbarat yetkilisi Gennadi Zakharov ile değiş tokuş edildiği 1984’te yaşanmıştı. Soğuk Savaş’ın en ses getiren takası ise 1985’te Doğu ve Batı Almanya arasında Berlin’deki Glienicke Köprüsü üzerinde 20 casusla yapılmıştı. Eski CIA yetkilisi Peter Earnest takasa yüklediği anlamı “Bu bizimle çalışanlara güçlü bir mesaj: Yıllarca hapiste kalsanız da sizi unutmayacağız” sözleriyle getirdi.

BİRİ BRİTANYA ÜÇÜ ABD'YE

Rusya’nın ABD’ye verdiği casuslar Aleksander Zaporozhski, Gennadi Vasilenko, Sergey Skripal ile İgor Sutyagin, Rusya’nın Uzak Doğusu’nda bir hapishanede tutuluyordu. 45 yaşındaki silah uzmanı İgor Sutyagin, CIA paravanı bir Britanya şirketine gizli bilgi aktardığı gerekçesiyle 1999’da yakalanıp 2004’te 15 yıla çarptırılmıştı. Rus askeri istihbarat servisi GRU’dan emekli Albay Sergey Skripal Britanya hesabına casusluktan 2006’da 13 yıl hüküm giymişti. 1999’da emekli olan Skripal 1995’te Britanya istihbaratına çalışmaya başladı ve Avrupa’daki GRU ajanları hakkında verdiği bilgiler karşılığında 100 bin dolar aldı.

Dış istihbarat servisi SVR’nin ABD ofisinden 1997’de emekli olup ABD’ye yerleşmiş Aleksander Zaporozhski ise 1994’te Arjantin’de CIA ile temas kurmakla suçlanmıştı. Zaporozhski 2001‘de ülkesine dönünce tutuklanmış ve 2003’de 18 yıl hapse çarptırılmıştı. Zaporozhski’nin verdiği bigilerle ABD’nin ‘en zararlı’ casus diye andığı Robert Hanssen ve Aldrich Ames’i yakalattığı sanılıyor.

Gennadi Vasilenko’nun durumu ise gizemli. 2005’te tutuklanıp küçük casusluk suçlarından üç yıl hapse çarptırılan 64 yaşındaki Vasilenko’nun neden tutulduğu meçhul. Vasilenko, Sovyet döneminde Washington’da çalışırken CIA ile işbirliği yaptığı gerekçesiyle tutuklanmış ama kanıt yokluğundan altı ay sonra bırakılmıştı.

EN GÖZDELERİ CHAPMAN

ABD, FBI’ın aylar süren takibiyle yakalanan 10 kişi ‘yabancı bir hükümetin yasadışı temsilcisi olarak faaliyet göstermek için komplo kurmakla’ suçladı. Casuslardan Anna Chapman ve Mikhail Semenko hakiki isimlerini kullanırken, ‘Richard Murphy’ ve ‘Cynthia Murphy’nin Vladimir Guryev ve Lydia Guryev olduğu anlaşılmıştı. ‘Donald Heathfield’ ve ‘Tracey Foley’ de Andrey Bezrukov ve Elena Vavilova adlı Rus vatandaşları olduklarını itiraf etti. ‘Juan Lazaro’nun Mikhail Vasenkov, ‘Michael Zottoli’nin Mikhail Kutsik ve ‘Patricia Mills’in Natalia Pereverzeva olduğu anlaşıldı. Gazeteci Vicky Pelaez Peru doğumlu. Aynı şebekede ‘Christopher Metsos’ kimlikli 11. casus Güney Kıbrıs’ta yakalansa da daha sonra kayıplara karıştı.

Casusların sahte pasaportlarla ikili hayat sürdükleri, gizli kod , takma isimler, görünmez mürekkep ve şifreli radyo yayınları kullandıkları, emlakçı, muhasebeci, gazeteci gibi mesleklerde çalıştıkları belirtilmişti. Chapman’ın avukatı Robert Baum, müvekkili veya diğer casusların Rusya’ya verdiği ileri sürülen bilgilerin zaten internetten bulunabildiğini vurguladı.