İRAN'LILAR İNTERNETTEKİ YASAKLARI NASIL DELDİ?

Ukrayna ve Gürcistan’daki renkli devrimlerde, Facebook, Twitter ya da YouTube gibi sosyal paylaşım siteleri, toplulukların siyasal talepler için oraganize olmasında önemli işlev görmüştü. Benzer bir durum bugünlerde İran için de geçerli.

İnternetin, toplumsal organizasyonların yanı sıra yerel olayların dünyaya ulaştırılmasında da önemli işlevleri söz konusu. Çin ve İran gibi ülkeler, internet kullanıcılarının belirledikleri sitelere girmelerini engellemek için yoğun çaba harcıyorlar. Ancak yaşananlar tüm engelleme çabalarına rağmen internette bir çatlağın mutlaka bulunacağını gösteriyor.

Son olarak İran’da yaşanan olaylar sırasında bir göstericinin öldürüldüğü görüntüler, hükümetin tüm engelleme çabalarına rağmen dünya medyasına yansıdı. Peki hükümetlerin tüm güçlerine rağmen, internet nasıl galip çıkıyor, çatlakları ülkeler neden engelleyemiyor? Artık İran ve Çin, sanal alemdeki kedi-fare oyununu en iyi oynayan ülkeler olarak biliniyor.

Geçen sekiz yıl boyunca, İran’da internet kullanıcısı sayısı düzenli olarak yılda yaklaşık yüzde 50 oranında büyüdü. Bugün nüfusun yüzde 36’sı internet kullanıyor. Ortadoğu ülkelerinin ortalaması ise yüzde 26...

İRAN KENDİ FİLTRELEME YAZILIMINI GELİŞTİRDİ

Ülkede internetin hızla yaygınlaşmasına paralel olarak, hükümet de internetin filtrelenmesi için yoğun çaba harcıyor. ‘OpenNet Initiative’ adlı kuruluşun hazırladığı rapora göre İran, Çin’le birlikte dünyanın en geniş filtreleme sistemine sahip. Daha önce ABD yapımı SmartFilter adlı yazılımı kullanılıyordu ama bu yıldan itibaren kendi geliştirdikleri bir yazılımı kullanmaya başladılar.

İran’lı yetkililerin internet filtrelemesindeki en önemli kozları, sınırlı sayıda servis sağlayıcısına (ISP- Internet Service Provider) izin vermeleri. Ülkede internet hizmeti için lisans verilen opretaör sayısı çok az ve tüm operatörler, BBC’nin İran servisi gibi hükümetçe yasaklanan sitelere erişimi engellemek zorunda. Engellenecek sitelerin listesi de elbette hükümetin inisiyatifine kalmış durumda.

YOL KAPALIYSA TÜNEL AÇILIYOR

Türkiye’de de geçerli olan bu durumda, yasaklı sitelere erişim kolaylıkla sağlanıyor. Engelleme, kullanıcıların servis sağlayıcısı tarafından girmek istedikleri site yerine, bir uyarı yazısının bulunduğu başka bir siteye yönlendirilmeleri şeklinde gerçekleşiyor. İnternet servis sağlayıcılar kullanıcıları istediği yöne yönlendirebiliyor. Örneğin YouTube yasağında, youtube’un web adresi yazıldığında servis sağlayıcısı, kullanıcıyı bağlanmak istediği site yerine, sitenin erişimin yasal olarak engellendiği uyarısının yer aldığı bir adrese yönlendiriyor ve ekranda sadece sitenin erişime kapandığı yazısı beliriyor.

Bunun aşılabilmesi için servis sağlayıcısının sunduğu Alan Adı Sunucusu’nu (DNS-Domain Name Service) değiştirmek yeterli oluyor. Böylelikle aynı servis sağlayıcısı üzerinden farklı sunucular kullanılıyor ve servis sağlayıcısının engellediği yol altından bir tünel açılıyor.

'ELÇİ'LER ENGELLERİ AŞIYOR

Ancak bazı durumlarda erişilmek istenen sitenin IP numarasına da engel konabiliyor. Bu durumda da ‘proxy servisi’ adı verilen, farklı IP adreslerinden internet ulaşımını mümkün kılan servisler kullanılabiliyor. Proxy servisi, internet üzerindeki yerel bir ağ ya da internete bağlı bir bilgisayar ile dış dünya arasındaki ilişkiyi sağlayan bir yardımcı geçiş sistem olarak tanımlanabilir. Genel olarak uluslararası internet bağlantılarındaki yoğunluğu azaltmak, erişimleri hızlandırmak ve ağı daha etkin kullanmak için proxy servisleri aynı zamanda her hangi bir servis sağlayıcısı tarafından engellenen sitelere erişim için de kulanılıyor.

Örneğin, eğer bir bilgisayarda ‘proxy servisi’ ayarı yapılmışsa, internette ulaşılmak istenen bir adrese, yurtdışında tanımlı bir başka bilgisayar IP’si üzerinden ulaşılıyor ve o makina tarafından alınan verilen kendi bilgisayarınıza aktarılıyor. Böylelikle internet erişimine sahip başka bir makina, aracı bir site ya da program ile size ait IP numaranız gözükmeden internette gezinmeniz mümkün oluyor. Proxy; kelime anlamı olarak ‘vekil’ ya da ‘elçi’ anlamına geliyor, bir başka değişle internet erişimi engellendiğinde araya bir ‘elçi’ konarak engel aşılmış oluyor.

Buna ek olarak ‘web proxy’ adı verilen ve ‘proxy servis’in yaptığı işi internet üzerinden yapan internet adresleri de bulunuyor. Bu web adresleri, sürekli engellenen siteler listesine ekleniyor ama yerlerine yenileri geliyor.

TWITTER ENGEL TANIMIYOR

İnternette engelleri aşma yöntemleri, genel kullanıcı için zaman zaman karışık olabiliyor. Ancak son dönemde popülerleşen paylaşım sitesi Twitter, bu konuda farklı kanallar açıyor. Twitter’ın sahip olduğu bir özellik hem kullanım kolaylığı sağlıyor, hem de engellenmesini zorlaştıryor.

Facebook gibi pek çok sosyal paylaşım sitesinden farklı olarak,Twitter kullanıcıları servisi kullanmak için Twitter.com’a girmek zorunda değil. Bu ekonomik bakımdan hiç de akıllıca değil. Çünkü, site potansiyel reklam verecek şirketlere, tüm Twitter kullanıcılarının reklamı göreceği garantisini veremiyor.

Ancak Twitter’ın tamamen açık yapısı nedeniyle, tüm kullanıcılar cep telefonları, Blackberry’ler ve elbette web üzerinden siteye mesaj gönderip, mesaj alabiliyorlar. Sitenin bu açık yapısı da hükümetlerin, siteyi kontrol edebilmelerinde önemli bir güçlük çıkarıyor. Harvard Üniversitesi hukuk profesörlerinden Jonathan Zittrain, Twitter’ın temelde diğer proxy servislerinden bir farkı olmadığını vurguluyor:

“Twitter, benzerlerine göre çok daha fazla direnç gösterebiliyor çünkü kullanıcıları ile araya girmesi gerekmiyor. Bu da proxy sistemelerinin en çok istediği şey.”

ULUSLARARASI KONU OLDU

İran’da son yaşananlarda Twitter’ın oynadığı önemli rol ABD yönetiminin ilginç isteğiyle de onaylandı.

ABD yönetimi, protestoların sürdüğü İran'dan bilgi akışının sürekliliğinin sağlanması adına, Twitter’dan planladığı 90 dakikalık bakım kesintisini ertelemesini istedi. Sitenin yönetimi de bu isteğe olumlu karşılık verdi.