İRAN VE BATI NÜKLEERDE ANLAŞTI

İsviçre'nin Lozan kentinde İran ile 5+1 ülkeleri arasında devam eden nükleer müzakerelerde anlaşma sağlandı. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Twitter üzerinden yaptığı açıklamada İran ile 5+1 ülkeleri arasında yürütülen nükleer müzakerelerde kilit konulara çözüm bulunduğunu ve taslak hazırlamaya başladıklarını söyledi. Buna göre taslağın 30 Haziran'a kadar hazır olması gerektiğini belirtti.

ABD Başkanı Barack Obama varılan anlaşmayla ilgili yaptığı açıklamada, "Bu iyi ve tarihi bir uzlaşmadır. Eğer nihai bir anlaşma sağlanırsa dünya daha güvenli bir hale gelecek. İran'ın artık nükleer silah elde etme fırsatı olmayacak. Eğer İran anlaşmaya uyarsa İran'a yönelik ABD ve BM yaptırımları aşama aşama kalkacak, aksi olursa yaptırımlar tekrar yürürlüğe girecek" dedi.

Obama anlaşmayla ilgili, müzakerelere sert tepki gösteren İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile görüşeceğini söyledi.

İsrail'den tepki: Gerçeklerden uzak

İsrail yönetimi ise Lozan’da varılan siyasi çerçeve anlaşmasına tepki gösterdi. Varılan anlaşmanın gerçeklikten uzak olduğunu söyleyen Stratejik Planlama Bakanı Yuval Steinitz, ülkesinin olası kötü bir nihai anlaşmayı engellemek için elinden geleni yapacağını söyledi.

ABD Dışişleri Bakanı John Kerry de, Twitter hesabından yaptığı ve "büyük gün" diye başladığı açıklamada, "Nükleer müzakerelerde esas konularda anlaşma için parametreler belirlendi. Yakında nihai anlaşma için çalışmaya başlayacağız" ifadelerini kullandı.

İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif anlaşma sonrası düzenlenen basın toplantısında, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) İran ile ilgili tüm kararlarının bu anlaşma ile sona ereceğini ifade etti.

AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini ise, İran’ın nükleer programının belli oranda kısıtlanacağını söyleyerek, "Tek bir nükleer tesis kalacak. Daha sonra İran’a uygulanan ambargolar kaldırılacak" dedi.

Süreç nasıl işleyecek?

İran'ın mevcut zenginleştirilmiş uranyum stoğunun üçte ikisi imha edilecek ya da ülke dışına çıkarılacak. İran'ın nükleer programı 10 yıl boyunca gözetim altında olacak.

İran'ın uranyum zenginleştirme kapasitesi ve nükleer stoğu belirli bir süre kısıtlanacak ve Natan dışında başka bir uranyum zenginleştirme tesisi olmayacak. İran'ın santrifüj araştırma ve geliştirme çalışmaları ortak anlaşma çerçevesinde belirli bir takvimde gerçekleştirilecek. Fordo nükleer tesisi fizik ve teknoloji merkezine dönüştürülecek.

Hemen nihai anlaşmanın taslağı yazılmaya başlanacak, 30 Haziran'a kadar taslak metin hazırlanmış olacak. 30 Haziran'da belirlenen hedeflere ulaşılırsa nihai anlaşma imzalanacak.

Sürecin bundan sonraki kısmını Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) izleyecek. UAEK İran'ın söz konusu anlaşma çerçevesinde verdiği sözleri tutup tutmadığını takip edecek ve raporlayacak.

UAEK'in olumlu raporlar vermesi ve 30 Haziran'a kadar şartların yerine gelmesi halinde İran'a uygulanan yaptırımların kalkması bekleniyor.

İsrail ve Suudi Arabistan rahatsızdı

Nükleer müzakereler bölge ülkeleri arasında ilişkiler ve güç dengeleri açısından da büyük önem taşıyor.

Ortadoğu'daki İran etkisi nedeniyle endişeli olan İsrail ve Suudi Arabistan, anlaşmanın Tahran'ın elini daha da fazla güçlendireceğini öne sürüyordu.

Bu yüzden iki ülke, anlaşmanın sağlanmaması için ABD yönetimine yoğun baskı yaptı.

İki ülkenin bundan sonraki süreçte de nihai anlaşmanın sağlanmaması için baskıyı sürdürmesi bekleniyor. (Reuters)