BİDEN’IN ‘SOYKIRIM’ AÇIKLAMASI: TÜRKİYE’DEN GELEN TEPKİLER NELER?

Biden, “Her yıl bu günde, Osmanlı döneminde Ermenilere yönelik soykırımda hayatını kaybedenleri anıyor ve bu tür zulümlerin bir kez daha tekrarlanmaması için yeniden taahhütte bulunuyoruz” ifadelerini kullandı.

ABD Başkanı mesajında, “24 Nisan 1915’te Konstantinapolis’teki (İstanbul) Ermeni aydınların ve cemaat liderlerinin Osmanlı makamlarınca tutuklanmasıyla başlayarak, 1,5 milyon Ermeni bir imha kampanyası çerçevesinde tehcir edildi, katledildi ya da ölüme gönderildi. Tarihteki bu korkunç olayların hiçbir zaman unutulmaması için Meds Yeghern’in (Büyük Felaket) kurbanlarını anıyoruz” diye de belirtti.

Joe Biden, “Bunu suçlamak için değil, yaşananların bir kez daha tekrarlanmayacağından emin olmak için yapıyoruz” diye ekledi.

Biden, Ronald Reagan’ın ardından bu nitelemeyi yapan ilk ABD Başkanı oldu.

ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi, Joe Biden’ın Ermeni Soykırımı’nı tanımasıyla tarihi bir adımın atıldığını söyledi: “Başkan’ın, Kongre’nin Ermenilere yapılan barbarlığın soykırım olduğunu ilan ettiği 2019 tarihli kararının ardından, Ermeni Soykırımı’nı resmen tanıyarak tarihi bir karar almasıyla kalplerimiz mutlulukla doldu.”

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan da açıklamadan duyduğu memnuniyeti dile getirdi.

ABD Büyükelçisi, bakanlığa çağrıldı

Biden’ın 24 Nisan mesajına Ankara’nın tepkisi ise sert oldu.

Dışişleri Bakanlığı, ABD Büyükelçisi David Satterfield’ın Bakanlığa çağrıldığını bildirdi.

Bakanlık tarafından yapılan duyuruya göre, Büyükelçi Satterfield’a Türkiye’nin tepkilerini iletildi ve açıklama kınandı.

Konuya ilişkin duyuruda, “Açıklamanın uluslararası hukuk bakımından hükümsüz olduğu, ayrıca Türk halkını derinden incittiği ve ilişkilerimize onarılması zor bir yara açtığı kayda geçirilmiştir” ifadeleri kullanıldı.

Bunun öncesinde Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan resmi açıklamada ise “ABD Başkanı’nın 24 Nisan’da yaptığı 1915 olaylarına dair açıklamayı kabul etmiyor ve en şiddetli şekilde telin ediyoruz” denildi.

Bakanlık, “söz konusu açıklamanın konuya dair bilimsel ve hukuki bir temele, bulguya dayanmadığı ortada” olduğunu savunarak, “1915 olaylarına ilişkin olarak, uluslararası hukukta tanımlanmış olan soykırım ifadesinin kullanılabilmesi için gereken şartların hiçbiri mevcut değildir” ifadelerini kullandı.

Erdoğan’dan ilk açıklama

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise Biden’ın açıklamasından kısa bir süre önce Türkiye Ermenileri Patriği Sahak Maşalyan’a gönderdiği mesajda “Türkler ile Ermenilerin yüzyıllarca süren ve insanlığa örnek olan birlikte yaşama kültürünün unutulmasına izin veremeyiz” dedi.

Erdoğan, “Bu tartışmaların üçüncü taraflarca siyasallaştırılarak ülkemize yönelik müdahale aracı haline getirilmesinin kimseye bir faydası olmamıştır. Bizi bir arada tutan ne çıkardır ne de hesaptır. Aynı ülkeye, aynı değerlere, aynı yüksek ideallere olan samimi bağlılığımızdır” diye belirtti.

Ayrıca Erdoğan, Ermenistan’la “iyi komşuluk ve karşılıklı saygı temelinde ilişkileri geliştirme” çağrısı yaptı.

Hükümet kanadının tepkileri

Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, ABD Başkanı Joe Biden’ın 1915’te yaşananlar için ‘soykırım’ ifadesi kullanması üzerine, “Bunun elbette bir siyasi karşılığı olacaktır, bugün Türkiye’nin tutumundan da görüldüğü üzere, Türkiye’de hiç kimse soykırım suçlamasını kabul etmeyecektir” dedi.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da Twitter üzerinden yaptığı paylaşımda, “Tarihimiz hakkında kimseden ders alacak değiliz. Siyasi fırsatçılık barış ve adalete karşı en büyük ihanettir. Tek dayanağı popülizm olan bu açıklamayı tümüyle reddediyoruz” ifadelerini kullandı.

AKP Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş, “Tarihsel gerçekler, politik beklentiler uğruna yalanlarla değiştirilemez. Bizim şanlı tarihimizde Ermeni soykırımı yoktur ve asla olmamıştır” sözlerinin yer aldığı bir açıklama yaptı.

AKP Sözcüsü Ömer Çelik ise yaptığı açıklamada “ABD Başkanı Biden’ın, 1915 yılında Osmanlı Devleti’nde yaşanan olaylar hakkında tarihi ve hukuki dayanaklardan yoksun ve asılsız iddiaları esas alan açıklamasını hiçbir suretle kabul etmiyor ve şiddetle kınıyoruz” ifadelerini kullandı.

TBMM Başkanı Mustafa Şentop, “Tarihi ve hukuki hiçbir kıymeti olmayan, ilkel siyasi hesapların ürünü bir açıklamadır. 1981’deki benzer açıklamanın nasıl Türkiye’ye bir zararı olmamışsa bunun da zararı yoktur; ama Türkiye-ABD ilişkilerini zehirleyecek niteliktedir” dedi.

Bahçeli: Hiçbir şey eskisi gibi olmayacak

Biden’ın ‘soykırım’ açıklamasına bir tepki de MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli’den geldi.

Bahçeli, Twitter hesabından yaptığı paylaşımlarda “Türk milletinin şerefli geçmişinde ne soykırım mahcubiyeti ne de katliam zilleti vardır. Tarihimiz her konuda olduğu gibi bu konuda da tertemizdir ve bu kapsamda hiç kimseye ispat borcumuz da yoktur. 1915 olayları etrafında kurulan iftira kampanyası asılsızdır, hayasızdır” dedi ve ekledi:

1915 olaylarının içyüzüne merak saranlar, arka planındaki sebeplere ilgi duyanlar ilk iş olarak tozlu raflarda bekletilen arşiv kayıtlarını incelemekle, namuslu ve objektif araştırmalar yapan bilim insanlarının çalışmalarını okuyup değerlendirmekle mükelleftir. Biden’in skandal ve sakat açıklamasıyla Türkiye-ABD ilişkileri bundan sonra bambaşka bir mecraya savrulma riski taşımaktadır. Dostluk ve stratejik bağlar kurduğu bir ülkeye, soykırım gölgesi düşürmeye kalkışan bir zihniyetle muhtemeldir ki hiçbir şey eskisi gibi olmayacaktır.

CHP ve İYİ Parti ne tepki verdi?

ABD Başkanı’nın açıklamasına muhalefetten de tepki geldi.

CHP Parti Sözcüsü Faik Öztrak, “ABD Başkanı Joseph Biden’ın 1915’te yaşanan acı olayları ‘soykırım’ olarak nitelemesi büyük bir yanlış olarak tarihe geçmiştir” dedi.

“Bu açıklama Türkiye–ABD ilişkilerine olduğu kadar, Ermenistan halkı ile Türkiye halkı arasında bir uzlaşıya ulaşılmasına da olumsuz etki yapacak ve onarılması güç yaralar açacaktır” diye savunan Öztrak, “1915 olayları Türklerin ve Ermenilerin hafızasında büyük travmaya neden olan bir trajedi, bir felaket olarak iz bırakmıştır. Bu travmanın giderilmesi bu tür açıklamalarla mümkün değildir” diye belirtti.

Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş da “Milletimiz bu coğrafyada Yunus’un, Mevlana’nın hoşgörü; Mustafa Kemal Atatürk’ün barış ilkesiyle yaşamış, yaşamaya da devam edecektir. Siyasi çıkar peşinde olan devletlerin öncelikle kendi tarihlerine bakmasını tavsiye ediyor, yapılan açıklamaları şiddetle kınıyorum” dedi.

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu ise “ABD yönetiminin 1915 olayları ile ilgili ifadelerini şiddetle kınıyorum. Bu büyük bir yanlıştır. Türkiye Cumhuriyeti’ni töhmet altında bırakmaya yönelik bu ve benzeri kararlar tarafımızca yok hükmündedir” ifadelerini kullandı.

İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener de Biden’ın açıklamasını sert bir dille kınadı.

Akşener, Twitter hesabından paylaştığı mesajında, “Türk milletinin onur ve itibarına yönelik yapılan saldırıları; ciddiyetsiz ve dengesiz ilişkiler ağıyla yönetmeye çalışanları da en şiddetli şekilde kınıyorum” dedi ve ekledi:

Sözde ‘soykırım’ lafını ağzına alanları, tarihi yeniden yazmaya çalışanları, buna gereken yanıtını veremeyenler ile mevsimlik ve konjonktürel siyasi çıkarları iki ülke halkı arasındaki dostluk ilişkisine tercih edenleri, bu vesileyle en şiddetli şekilde kınamayı bir vazife addediyorum.

HDP: Soykırım ile yüzleşilmeli

Biden’ın açıklamasından saatler önce ise HDP’den 24 Nisan dolayısıyla yapılan yazılı açıklamada, şu ifadelere yer verilmişti:

106’ncı yıldönümünde bu toprakların kadim halkı olan Ermenilere karşı gerçekleştirilen soykırımı, yaşanmış olan büyük felaketi ve insanlık trajedisini yüreğimizde hissediyor, katledilenleri saygı ve rahmetle anıyoruz.

“Soykırım ile yüzleşilmesi gerektiği” vurgusunun yer aldığı açıklamada, “Ermeni Soykırımı bu topraklarda yaşandı ve adaleti bu topraklarda sağlanmalıdır” denilmişti.

HDP İstanbul Milletvekili Garo Paylan da Meclis’e “Ermeni Soykırımı’nın Tanınması, Soykırım Faillerinin İsimlerinin Kamusal Alandan Kaldırılması ve Türk Vatandaşlığı Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi” vermişti.

“Soykırımın adaletinin Türkiye’de sağlanması gerektiğinin” altını çizen Paylan, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, “Ermeni halkının acısını, ait olduğu topraklara, bu topraklara Türkiye’ye taşımalıyız. Ermeni halkının acısıyla yüzleşmeliyiz ve bu acıyı adaletle dindirmeliyiz” diye konuşmuştu.