ABD’NİN İRAN YAPTIRIMLARI DEVREYE GİRDİ

ABD’nin İran’ın petrol, bankacılık ve finansal sektörlerini hedef alan ekonomik yaptırımları devreye girdi. Bu yaptırımlar ile birlikte ABD, İran ile 2015 yılında yapılan nükleer anlaşmadan çekilmesinin ardından devreye sokacağını söylediği bütün yaptırımları başlatmış oldu.

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun “İran’a karşı yapılmış en ağırı” olarak tanımladığı yaptırımlar, TSİ ile 8.00’de yürürlüğe girdi. Bu yaptırımlarla ABD, İran’ın üzerinde baskı kurarak nükleer anlaşmanın yeniden müzakere edilmesini istiyor. ABD ayrıca İran’ın Ortadoğu’da artan askeri ve siyasi varlığını azaltması için ülke üzerinde baskı kurmayı hedefliyor.

Ağırlıklı olarak İran'ın gelirlerinin en büyük payını oluşturan petrol endüstrisini hedef alan yaptırımlar, İranlı petrol ve petrokimya şirketlerinin uluslararası ticaretine engel getiriyor ve üçüncü devlet ya da şahısların da bu kalemde İran ile ticaret yapmasını engellemeyi hedefliyor. Yaptırımlarla İran Merkez Bankası'nın ABD Doları’ı üzerinden yabancı mali kuruluşlarla para alışverişi yapmasının önlenmesi ve böylelikle İran’ın petrol ihracatından gelir elde etmesinin önüne geçilmek isteniyor. Yaptırımlar ayrıca sigortacılık, taşımacılık, gemi inşaatı, limancılık ve genel hatlarıyla enerji sektörünü de kapsıyor.

Muafiyet alan ülkeler

Konuyla ilgili Cuma günü açıklama yapan ABD Dışişleri Bakanı Pompeo, sekiz ülkenin geçici olarak yaptırımlardan muaf olacağını belirtmiş, ancak bu sekiz ülkeyle ilgili bir bilgi vermemişti. İran petrolünün en büyük ithalatçıları arasında yer alan Türkiye, Çin, Hindistan ve Güney Kore’nin muafiyet tanınan ülkeler arasında olması beklenirken, ABD tarafından konuyla ilgili henüz bir açıklama gelmedi. Pompeo ile ABD Hazine Bakanı Steve Mnuchin’in gün içerisinde yaptırımlarla ilgili açıklama yapması bekleniyor.

Pompeo’nun açıklamalarından sonra konuşan Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, “Şu anda bize gelen bilgiler Türkiye'nin de (muafiyet alan ülkeler) içerisinde olduğu şeklinde ama detayları bize henüz ulaşmadı” demişti.

ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlarından muafiyet beklentisi içerisinde olan ancak Pompeo’nun yaptırımlardan muaf olmayacağını belirttiği ülkeler arasında bulunan Avrupa Birliği’nin (AB) 28 üyesi, İran ile ticaretin sekteye uğraması ve İran'ın uluslararası toplumdan dışlanmasının önüne geçilmesi için özel bir sistem geliştirdi. “Özel amaçlı kurum” (special purpose vehicle - SPV) isimli mekanizma ile AB, bir çeşit takas (barter) yöntemi ile İran'dan satın alınacak petrolün ödemesinin, ABD'nin finans sistemi tarafından saptanmadan, AB'den sunulacak ürün ve hizmetlerle yapılmasını hedefliyor.

İran’da ABD karşıtı protestolar

ABD’nin yaptırımlarının başlaması öncesinde hafta sonunda İran’ın çeşitli kentlerinde düzenlenen ABD karşıtı gösterilerde, Washington'ın Tahran’a yönelik yeni yaptırımları protesto edildi. İranlı öğrencilerin ABD Büyükelçiliği'ni basarak diplomatları rehin almasının 39'uncu yıldönümü vesilesiyle düzenlenen gösterilerde, aralarında başkent Tahran'ın da bulunduğu çeşitli şehirlerdeki protesto gösterilerinde ABD, Başkan Donald Trump ve İsrail karşıtı sloganlar atıldı.

İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney de hafta sonunda yaptırımlar konusunda yaptığı açıklamasında, "ABD'nin yaptırım uygulamaktaki amacı milli ekonomimizin büyümesini felç etmek ve engellemekti ancak bu İran'da bir kendine yeterlilik hareketinin doğmasıyla sonuçlandı. İran milleti yıllarca her şeyi ithal ediyordu, şimdi ise bir her şeyi kendi üretme alışkanlığı geliştirdi" dedi.

ABD Başkanı Trump, 2015 yılında Tahran ile imzalanan nükleer anlaşmadan geçen Mayıs ayında çekileceğini açıklamış ve ardından İran'a yeniden yaptırım uygulamaya başlamıştı. İlk yaptırımlar Ağustos ayında yürürlüğe girmişti. _(DW)